Blick im Eintrag über Funktionen/Ämter/Beschäftigungen

Eintragsabschnitt 1 , Seite/Karte in der Quelle: 28

Maciej z Miechowa zwany Miechowitą (ok. 1457–1523), lekarz, astrolog, geograf, profesor i rektor Akad. Krak. Ur. w Miechowie, był, jak się zdaje, jedynym synem średnio zamożnego mieszczanina Stanisława Karpigi, -- Nauki początkowe pobierał M. zapewne w szkole klasztornej bożogrobców w rodzinnym mieście lub, co bardziej prawdopodobne, w jednej ze szkół parafialnych w Krakowie, gdzie -- przebywał już ok. r. 1470. W półr. zim. 1473/4 immatrykulował się w Akad. Krak., uzyskując w r. 1476 bakalaureat, a z końcem r. 1479 mistrzostwo sztuk wyzwolonych. -- Prawdopodobnie wkrótce po promocji rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Akad. Krak., pełniąc jednocześnie od połowy 1482 r. obowiązki rektora szkoły katedralnej na Wawelu. -- Otrzymawszy z początkiem 1483 r. od ojca zapis części lub całości majątku, w kilka miesięcy później wyjechał M. na dalsze studia lekarskie do Włoch. Od lata lub jesieni 1484 do lutego 1485 przebywał w Rzymie -- Późniejsze bliskie powiązania z ośrodkiem bolońskim, -- zdają się wskazywać, że stopień doktora medycyny uzyskał prawdopodobnie w r. 1486 lub 1487 w uniwersytecie w Bolonii. Po powrocie do kraju -- nostryfikował przed 12 VI 1488 swój dyplom doktorski w Akad. Krak. i przeprowadził inkorporację do Wydziału Lekar-

Eintragsabschnitt 2 , Seite/Karte in der Quelle: 29

skiego, na którym, być może, rozpoczął wykłady, choć pierwszą oficjalną prelekcję z tego zakresu – komentarz „Tegni” Galena – odnotowała „Liber diligentiarum” dopiero w r. 1500. -- Wkrótce po podjęciu wykładów w półr. letn. 1501 powierzono mu godność rektorską na półr. zim. 1501/2; urząd ten (obok stanowiska podkanclerzego w l. 1506–8) piastował jeszcze siedmiokrotnie (1505/6, 1507/8, 1511/2, 1512, 1518, 1518/9, 1519), -- energicznie przeciwstawiał się wszelkim próbom obchodzenia lub lekceważenia obowiązujących statutów, występując zdecydowanie, m.in. w l. 1512 i 1518, przeciwko długoletnim absencjom profesorów (np. nieobecnego przez 10 lat Tomasza z Obiedzina ostatecznie usunął z katedry w r. 1518) i zaniedbywaniu przez nich wykładów (w r. 1521 pozwał za to przed sąd biskupi profesora medycyny dr H. Wasserbrota) -- Jego też głównie staraniom przypisać należy -- uporządkowania stosunków na najbliższym mu Wydziale Lekarskim, którego dziekanem był w r. 1514. -- Choć już w r. 1488 mógł mieć niższe święcenia kapłańskie, piastował jedynie od r. 1507 altarię św. Bartłomieja w katedrze wawelskiej, do kapituły katedralnej wszedł dopiero 3 XII 1509 na jedną z niższych prebend, natomiast przyznawanego mu niekiedy stanowiska lekarza królewskiego w rzeczywistości nigdy nie piastował. Spośród kilkunastu fundacji, zapisów i legatów ustanowionych w l. 1501–13 na rzecz Akademii, szkół, szpitali, kościołów i osób prywatnych niewątpliwie największe znaczenie miało utworzenie w l. 1503–5 i wyposażenie kosztem 600 dukatów węgierskich drugiej katedry medycyny, której ordynariusz, powoływany każdorazowo przez radę miejską, miał jednocześnie pełnić obowiązki lekarza miejskiego («medicus

Eintragsabschnitt 3 , Seite/Karte in der Quelle: 30

civitatis»). Podobny charakter miało przeprowadzone w l. 1508–22 odnowienie i reforma istniejącej od poł. XV w. katedry astrologii Marcina Króla z Żurawicy. Utrzymując jej dotychczasowy, ściśle astrologiczny charakter (z obowiązkiem ogłaszania corocznie oficjalnych prognostyków) podniósł wydatnie jej dochody i opracował nową, wkrótce zresztą uchyloną, ordynację, w której podkreślał konieczność doboru odpowiednio wykwalifikowanych kandydatów, z pominięciem zwyczajowego awansu z racji wysługi lat. Dwa dalsze legaty z l. 1522–3 w wysokości 100 i 130 złp. przeznaczył na odbudowę biblioteki Kolegium Większego oraz założenie w szczycie skrzydła bibliotecznego urządzenia zegarowego. Inne zapisy umożliwiły Akademii rozbudowę i pokrycie dachem Kolegium Mniejszego, poszerzenie «stuba communis» i założenie kanalizacji w Bursie Ubogich, powiększenie dochodów szpitala dla ubogich scholarów itp. -- Uzupełniana i przygotowywana do druku w l. 1515–8 Chronica Polonorum ostatecznie wyszła z drukarni H. Wietora dopiero w grudniu 1519 --

Eintragsabschnitt 4 , Seite/Karte in der Quelle: 31

-- Jeszcze przed ogłoszeniem Kroniki (1519), choć w bliskim z nią tematycznie związku, skreślił M. dość pospiesznie, prawdopodobnie w ciągu kilku miesięcy 1517 i w t. r. wydał w oficynie J. Hallera 68-stronnicową rozprawę geograficzno-etnograficzno-historyczną pt. Tractatus de duabus Sarmatiis (w wydaniu z r. 1521 Descriptio Sarmatiarum) -- W dwóch w przystępny sposób upowszechniających zasady ochrony zdrowia poradnikach lekarskich dał pierwszą w piśmiennictwie polskim próbę popularyzacji wskazówek higieniczno-lekarskich --. Twórczość na tym polu zainaugurował M. wydanym u J. Hallera w r. 1508 (w dwóch nakładach), prawdopodobnie w związku z szerzącą się w Krakowie w l. 1505–8 zarazą, popularnym poradnikiem epidemiologicznym Contra sevam pestem regimen, przedrukowanym następnie w l. 1526 i 1527, --. Wątpliwości budzi natomiast autorstwo przypisywanego mu przez długi czas utworu „Fructuosa doctrina de sanguinis missione” (współwydana z Contra sevam pestem), poświęconego etiologii i terapii dżumy bubonowej. U schyłku życia (1522) ogłosił obszerniejsze kompendium higieny i dialektyki lekarskiej Con-

Eintragsabschnitt 5 , Seite/Karte in der Quelle: 32

servatio sanitatis (drugie wyd. 1535) -- spod jego pióra miały wyjść również zachowane (w rkp. B. Ossol. nr 1873/II) „Consilia doctoris Miechovitae”, --; znany tylko z XVII-wiecznego inwentarza zbiór recept (?) „Promptuarium Miechovitae”, małe pisemko epidemiologiczne „Tractatus praeservativus pestis” (w rkp. B. Uniw. w Pradze 307) oraz odkryte w bibliotece uniwersyteckiej w Lejdzie recepty alchemiczne (Cod. Leid. Q 129). Do tej samej kategorii zabytków należy przypisywane mu niewielkie rozmiarami dziełko „Tractatulus accentuum” o zasadach śpiewu kościelnego (rkp. B. Czart. nr 3910), opracowane być może w okresie sprawowania rektoratu szkoły katedralnej na Wawelu (1482–3). -- Pokaźny, skrupulatnie w tym cennym dokumencie opisany majątek, w skład którego -- wchodziły: jedna z największych współcześnie bibliotek profesorskich (ok. 1 000 pozycji w 250 woluminach), zbiór map (wśród nich najstarsze w zbiorach polskich mapy podróży odkrywczych Portugalczyków do Indii Wschodnich), kolekcja numizmatyczna, instrumentarium astronomiczne, przekazał w całości na cele dobroczynne, obdarowując jedynie pamiątkowymi darami grono najbliższych przyjaciół i uczniów oraz krewnych w Miechowie. -- Dokonawszy w przededniu śmierci (7 IX) roboracji testamentu, zmarł w Krakowie 8 IX 1523, pochowany został w kaplicy Szafrańców na Wawelu --