Blick im Eintrag über Werke/Bibliothek

Eintragsabschnitt 1 , Seite/Karte in der Quelle: 165

Kulwieć (Culvensis, Kulwa) Abraham h. Łabędź (ok. 1510–1545), pionier reformacji na Litwie, profesor uniwersytetu w Królewcu, grecysta i hebraista. -- Ojcem K-cia był Piotr, matką Elżbieta Jadalt vel Jadath, h. Szreniawa. K. ur. ok. r. 1510, po uzyskaniu na Litwie elementów wiedzy wpisał się z początkiem lipca 1528 r. na Uniw. Krak. (jako Abraham de Kross, d. Vyln.). Niezwykle uzdolniony, już we wrześniu r. n. uzyskał bakalaureat sztuk wyzwolonych. -- Lektura pism Erazma z Rotterdamu i apogeum erazmianizmu w Uniw. Krak. skłoniły młodego studenta do udania się pełną niebezpieczeństw drogą morską do uniwersytetu lowańskiego. K. był jednym z pierwszych Polaków studiujących w tej modnej uczelni. Przez pełny rok oddawał się z zapałem nauce greki i hebrajszczyzny, nabywając dobrej ich znajomości, oraz początkom studium prawa. W czasie tego pobytu za granicą zdobył, w niezidentyfikowanym uniwersytecie, stopień magistra sztuk wyzwolonych. -- W połowie maja 1536 r. immatrykulował się w Wittenberdze, ale niebawem, pod koniec półr. letn. t. r. -- wpisał się na pobliski, jeszcze o znamionach katolickich uniwersytet lipski. -- W dalszym ciągu jednakże studiował w Wittenberdze, pogłębiając naukę teologii u Lutra, języki starożytne i filozofię neoarystotelesowską u Filipa Melanchtona. Kontynuował także studium prawa. -- Po odbyciu promocji na doktora obojga praw w uniwersytecie w Sienie wrócił do Wittenbergi w zimie 1538/9 r. --

Eintragsabschnitt 2 , Seite/Karte in der Quelle: 166

-- Emigranta przyjął z otwartymi ramionami książę Albrecht, który z końcem czerwca 1542 r. mianował go swym radcą, z poborami 100 grzywien pruskich. -- Książę Albrecht przede wszystkim zamierzał wyzyskać osobę K-cia w podjętej właśnie organizacji szkolnictwa swego księstwa. Jego pierwszym członem była otwarta 11 XII t. r. tzw. szkoła partykularna albo pedagogium, stanowiąca wstęp do stworzenia w Królewcu uniwersytetu (w sierpniu 1544). Na wicerektora i prowizorycznego kierownika tego pedagogium książę powołał K-cia -- ogłosił w pierwszej połowie 1543 r. w Królewcu sześciokartkowe wyznanie wiary Confessio A. Culvensis ad reginam Poloniae. --

Eintragsabschnitt 3 , Seite/Karte in der Quelle: 167

-- Po powrocie do Królewca chciał K. całkowicie usunąć się od pracy szkolnej i oddać studiom teologii, jednak do tego nie doszło i zgodnie z swymi zamiłowaniami objął w nowo otwartym uniwersytecie katedrę greczyzny, do której przyłączył jeszcze wykłady gramatyki hebrajskiej. -- Po odwiedzeniu matki K. podjął w Wilnie głoszenie luteranizmu, -- Wobec nagłego pogorszenia się zdrowia udał się do domu matki, gdzie niespodziewanie, wśród niesprawdzonych podejrzeń o otrucie przez przeciwników, zmarł 6 VI 1545 r. Wobec odmowy pochowania go w kościele zwłoki spoczęły w kopczyku w pobliżu dworzyszcza matki. -- Odzwierciedleniem umysłowości i dążeń intelektualnych K-cia była niewielka liczbowo (ok. 80 pozycji i ok. 85 autorów), ale doborowa w treści biblioteka. Poza nielicznymi i dość różnorodnymi okazami literatury religijnej (takimi jak pisma J. Husa) główny jej trzon stanowiły pomoce naukowe (słowniki, gramatyki), dzieła historyczne i geograficzne, a przede wszystkim piękny zbiór utworów pisarzy greckich, wśród nich Homera, Hezjoda, Teokryta, Platona, Arystotelesa, Ksenofonta, Sofoklesa, Eurypidesa, Arystofanesa. Duże zainteresowanie budzi zagadkowa pozycja „Prutenicus libellus”, pod którą kryło się może jakieś dziełko K-cia w języku staropruskim. --